روانشناسی سوءاستفاده و دستکاری ذهنی و عاطفی: راه های تشخیص و مقابله - بیباپ

تظاهر به نادانی

تعریف:

تظاهر به نادانی (Feigning Ignorance) زمانی است که افراد مسئولیت های خود را فراموش می نمایند یا ادعای ناآگاهی می نمایند تا از تقصیر فرار نمایند.

مثال:

فرض کنید همکار شما باید گزارش ماهانه را تهیه کند ولی هر ماه ادعا می نماید که فراموش نموده است یا نمی داند چطور این کار را انجام دهد.

راهکار:

برای مقابله با این رفتار، ضروری است که اجازه ندهید آن ها به بازی احمقانه خود ادامه دهند. رفتار آن ها را تعیین کنید و انتظارات خود را به وضوح بیان کنید. مثلاً می توانید به او بگویید: این سومین باری است که می گویی فراموش نموده ای. لطفاً از این به بعد یادداشت برداری کن و مطمئن شو که وظایفت را به موقع انجام می دهی.

سوءاستفاده مالی

تعریف:

در سوءاستفاده مالی (Financial Abuse)، افراد کنترل مالی شما را در دست می گیرند و دسترسی شما به پول را محدود می نمایند تا شما را وابسته نمایند.

مثال:

یک همسر می تواند کارت های اعتباری و حساب های بانکی شریک زندگی خود را مسدود کند و تنها به او اندازه کمی پول نقد برای خرج های روزمره بدهد.

راهکار:

برای مقابله با این نوع سوءاستفاده، درخواست یاری کنید و به استقلال مالی برسید تا از بهره کشی مالی جلوگیری کنید. می توانید با مشاور مالی یا وکیل مشورت کنید و راه های کسب عایدی مستقل را پیدا کنید.

بازی کردن نقش قربانی

تعریف:

افراد، نقش قربانی را بازی می نمایند. بدشانسی خود را یادآور می شوند و از یاری هایی که قبلا به شما نموده اند که مهرهایی که قبل به شما ورزیده اند، به طوری که شما حس می کنید هر بار باید دوست خود را از یک تنگنا بیرون بیاورید. هر چند خودتان توان کمی داشته باشید.

مثال:

دوست شما همواره درباره مشکلاتش صحبت می نماید و انتظار دارد که شما همواره به او یاری کنید، حتی اگر خودتان در شرایط سختی باشید.

راهکار:

با نشان دادن همدلی به شرایط آن ها یاری کنید، اما به یاد داشته باشید که مجبور نیستید هر بار یاری کنید. مثلاً می توانید بگویید: من درکت می کنم و می خواهم یاریت کنم، اما الان خودم هم مشکل دارم و نمی توانم همواره در دسترست باشم.

سوءاستفاده از احساس گناه

تعریف:

افراد شما را به یاد اشتباهات گذشته می اندازند تا احساس بدهکاری و تعهد به یاری به آن ها کنید.

مثال:

همکارتان به شما یادآوری می نماید که قبلاً در پروژه ای به شما یاری نموده و حتی روی اشتباه شما سپرپوش گذاشته و حالا انتظار دارد که شما به او یاری کنید، حتی اگر توانایی انجام آن را نداشته باشید.

راهکار:

یاری های گذشته آن ها را تصدیق کنید، محکم باشید و از گفتن نه نترسید. مثلاً می توانید بگویید: من قدردان یاری قبلی ات هستم، اما الان نمی توانم به تو یاری کنم.

بمباران عشق

تعریف:

افراد در اوایل رابطه با محبت و تعاریف زیاد شما را تحت تأثیر قرار می دهند تا شما را به دست آورند.

مثال:

شریکی که در اوایل رابطه شما را با هدایای گران بها و تعاریف فراوان پر می نماید تا به سرعت اعتماد شما را جلب کند.

راهکار:

برای مقابله با این رفتار، امور را آهسته پیش ببرید، به اعمال بیشتر از کلمات اعتماد کنید و ببینید که آیا احساسات آن ها به طور طبیعی رشد می نماید. مثلاً می توانید بگویید: من دوست دارم که به تدریج یکدیگر را بهتر بشناسیم و ببینیم که احساساتمان چطور پیش می رود.

طنز منفی

تعریف:

افراد با استفاده از طعنه (Sarcasm) و شوخی های پوشیده (Disguised Jokes) شما را نقد می نمایند و احساس بدی در شما ایجاد می نمایند.

مثال:

دوستی که همواره با طعنه به شما می گوید که چقدر در کارهایتان ناشی هستید یا اشتباهاتتان را به شوخی می گیرد.

راهکار:

طعنه آن ها را نادیده بگیرید، با اعتماد به نفس باشید و لبخند بزنید و با تغییر موضوع آن ها را منحرف کنید. مثلاً می توانید بگویید: می دانم که این را به شوخی گفتی، اما من این کار را جدی گرفتم و به بهبودش کار خواهم کرد.

فریب دادن با حرافی و تحریک کردن به سخن گفتن ناپخته به وسیله شما

تعریف:

افراد شما را به صحبت اول تشویق می نمایند تا نقاط ضعف شما را پیدا نموده و قوت های شما را ارزیابی نمایند.

مثال:

همکارتان شما را وادار می نماید تا در جلسات اول صحبت کنید تا از این طریق بتواند نقاط ضعف شما را شناسایی کند و از آن ها بهره برداری کند.

راهکار:

کم صحبت کنید، اطلاعات زیادی فاش نکنید و با پرسیدن سوالات به درک دیدگاه طرف مقابل بپردازید. مثلاً می توانید بگویید: نظر شما در این باره چیست؟

بلند کردن صدا

تعریف:

افراد با بلند کردن صدا (Raising Voice) سعی می نمایند قدرت خود را نشان دهند. این نوع فریبکاری می تواند شما را ترسانده و به انجام خواسته های آن ها وادار کند.

مثال:

مدیری که در جلسات با صدای بلند و پرخاشگرانه صحبت می نماید تا کارمندان را تحت فشار قرار دهد و نظرات خود را تحمیل کند.

راهکار:

آرام بمانید و نقطه نظر خود را به وضوح بیان کنید. مثلاً می توانید بگویید: احتیاجی به بلند کردن صدا نیست، ما می توانیم به آرامی درباره این موضوع صحبت کنیم.

فریب به اصطلاح چراغ گاز

تعریف:

در این نوع فریبکاری (Gaslighting)، افراد شما را دچار شک در خصوص واقعیت، حافظه یا ادراک خود می نمایند. آن ها وقایعی را که اتفاق افتاده اند، انکار نموده و ادعا می نمایند که اتفاقات دیگری اتفاق افتاده است.

مثال:

شریکی که می گوید شما چیزی را اشتباه به یاد می آورید یا اصلاً اتفاق نیفتاده ، حتی اگر شما مطمئن باشید که درست به خاطر می آورید.

راهکار:

به خودتان اجازه دهید که مکالمه را فوراً ترک کنید. به خودتان اعتماد کنید و آرام بمانید. مثلاً می توانید بگویید: من احتیاج دارم که کمی فکر کنم و بعداً درباره این موضوع صحبت کنیم.

مثال در فیلم:

فیلم گس لایت (Gaslight) یکی از مشهورترین مثال های استفاده از این تکنیک است. در این فیلم، شوهر سعی می نماید همسرش را متقاعد کند که دیوانه شده است تا به ارث او دست پیدا کند.

فیلم داستان یک زن جوان به نام پائولا (با بازی اینگرید برگمن) را روایت می نماید که پس از مرگ عمه اش، به خانه ای در لندن نقل مکان می نماید. او با مردی به نام گریگوری (با بازی چارلز بویر) ازدواج می نماید. به مرور زمان، گریگوری آغاز به اعمال رفتارهای مرموز و فریبنده ای می نماید که باعث می گردد پائولا به واقعیت و حافظه خود شک کند.

یکی از تکنیک های مورد استفاده به وسیله گریگوری، بازی با چراغ های گاز (gas lights) است. او چراغ ها را کم نور و پرنور می نماید و سپس ادعا می نماید که این تغییرات در روشنایی اتفاق نیفتاده اند، تا پائولا به سلامت روانی خود شک کند. این رفتارها، به همراه دیگر فریبکاری ها و دروغ های گریگوری، باعث می گردد که پائولا احساس کند که در حال دیوانه شدن است.

شناخت انواع مختلف سوءاستفاده و فریبکاری می تواند به ما یاری کند تا بهتر از خودمان محافظت کنیم و در روابطمان پیروز تر باشیم. با آگاهی از این روش ها و پیاده سازی راهکارهای مناسب، می توانیم از بهره کشی و سوءاستفاده جلوگیری کنیم و زندگی بهتری را تجربه کنیم.