لیلاحاتمی و پیمان معادی در لیست بازیگران برتر - بیباپ

امین فرج پور| این روز ها دوباره شاهد انتشار فهرست بهترین های دهه 2010 در رسانه های سینمایی جهان هستیم. به سیاق همه ساله که در انتها هر سال نشریات و رسانه ها شروع می نمایند به تحلیل سالی که پشت سر گذاشته ایم. انتخاب بهترین ها و بدترین ها در زمینه های گوناگون، سیل فهرست ها و انتخاب های منتقدان و در کل تحلیل سالی که به انتها رسیده.

سال جاری رسانه ها و نشریات فرهنگی- هنری گسترده تر و پردامنه تر از سال های پیش به این امر دست زده اند. شاید از این رو که انتها سال 2019 نه فقط انتها یک سال، بلکه انتها یک دهه بود و شاید انتها یک دوره. همین هم آن را فرصتی می نماید برای تحلیل آنچه در 10سال گذشته پشت سر گذاشته ایم.

یکی از فهرست های مهم این روز ها که برای سینمای ایران نویدبخش است، فهرست 50 نقش آفرینی برتر بازیگران در یک دهه گذشته است که نشریه معتبر ایندی وایر منتشر نموده است. فهرستی چنان محترم و معتبر که نام لیلا حاتمی و پیمان معادی بازیگران فیلم اسکاری جدایی نادر از سیمین ساخته اصغر فرهادی در رده های سی وششم و سی وهفتم برترین بازی های دهه ای که پشت سر گذاشته ایم، می تواند یکی از معدود پیروزیت های جهانی قابل ذکر سینمای ایران در زمینه تخصصی بازیگری قلمداد گردد.

در فهرست بهترین بازی های برتر دهه 2010-2019 فیلیپ سیمور هافمن به دلیل بازی در فیلم (مرشد) بر صدر فهرست تکیه زده و بالاتر از کیت بلانشت بازیگر فیلم کارول، دنیل دی لویس ایفاگر نقش لینکلن و ایزابل هوپر بازیگر فیلم او قرار گرفته است.

حضور بازیگری، چون ماهرشالا علی در فیلمی، چون مهتاب در رده پنجم از موارد باورنکردنی این فهرست است که البته انتقاد هایی را هم موجب شده است، چه این فیلم و پیروزیت های اسکاری و فستیوالی اش همیشه در دو سالی که از رونمایی اش گذشته، متهم بوده به اینکه نان مضمون خود را می خورد و جز در جو برابری طلبی جنسیتی این روز ها چنین فیلمی نمی توانست جزو فیلم های پیروز سال ساختش قلمداد گردد.

در رده ششم 10بازی برتر دهه 2010 سرشا رونان برای فیلم لیدی برد ایستاده و بعد از او نیز ساندرا هولر برای ایفای نقش تونی اردمن و البته لوپیتا نیونگو بازیگر فیلم 12 سال بردگی. در رده های نهم و دهم این فهرست هم رالف فاینس بازیگر هتل بزرگ بوداپست و اسکار آیزاک بازیگر درون لوین دیویس ایستاده اند.

شارلیز ترون برای فیلم مکس دیوانه، لئوناردو دی کاپریو برای فیلم گرگ وال استریت، ناتالی پورتمن برای فیلم جکی، کریستین دانست برای فیلم ملانکولیا، لیدی گاگا برای تولد یک ستاره و تام کروز برای ماموریت غیرممکن بازیگران سرشناس این فهرست هستند که در صندلی هایی بین یازدهم تا سی وپنجم ایستاده اند.

آنچه حضور لیلا حاتمی و پیمان معادی را در این فهرست قابل توجه تر می نماید، نه صرف قرار دریافت شان در فهرست بهترین ها، بلکه این واقعیت است که آن ها در این فهرست بالاتر از بازیگران سرشناسی مانند وایولا دیویس بازیگر فیلم حصارها، تیموتی شالامی بازیگر فیلم مرا به نام خودت صدا بزن، سالی هاوکینز برای فیلم شکل آب، رابرت پاتینسون برای فیلم زمان خوب و امانوئل ریوا برای فیلم عشق قرار گرفته اند.

لیلا حاتمی و پیمان معادی در فیلم جدایی نقش زوجی را دارند که اشتیاق زن برای مهاجرت آن ها را در آستانه جدایی قرار داده است. در این شرایط ورود پرستاری به زندگی شان برای مراقبت از پدر مرد خانواده آن ها را درگیر بحرانی می نماید که قرار است سنگ محکی باشد برای ارزیابی نقش اخلاق در زندگی های امروز.

در تحلیل بازی معادی در رده سی وهفتم فهرست چنین آمده: روی کاغذ نادر شاید نقشی تک بعدی به نظر آید. مردی که قادر به درک نگاه همسرش به زندگی نیست، یا درک احتیاج او برای بزرگ کردن دخترشان در جایی غیراز ایران. اما پیمان معادی در بازی اش با افزودن ابعاد دیگری به نقش شوهری در کوشش برای حفظ خانواده خود در یک جامعه پدرسالار کاری می نماید این پیش فرض ها چندان به چشم نیاید.

بعد از اینکه سیمین از او می خواهد پدر آلزایمری خود را رها کند، معادی شخصیت قلدرماب و خودپسندش را با لایه هایی از عشقی که نمی تواند ابراز کند، هاشور می زند.

فیلم نامه فرهادی البته نادر را در موقعیت محق بودن قرار نداده و با نگاهی جراحانه او را به سمت نوعی ابهام اخلاقی سوق می دهد که مردانی در شرایط و صندلی او کمتر در آن گرفتار می آیند. در این لحظات سخت است که بازی معادی از اختلال شناختی که منجر به اقدامات شخصیت او می گردد، رونمایی می نماید.

هرقدر نادر در این شرایط کنترل خود را از دست می دهد، معادی ظرایفی بیشتر را درباره کاراکترش رو می نماید و این باعث می گردد کانون اخلاقی داستان مدام درحال تغییر باشد. در کل، تا امروز هیچ بازیگری بهتر از پیمان معادی نتوانسته انسان گرایی خشک و خشن آثار فرهادی را به نتیجه برساند.

.

اما نویسنده ایندی وایر درباره بازی لیلا حاتمی در نقش سیمین نوشته: درباره معادی گفتیم که تا امروز هیچ بازیگری بهتر از پیمان معادی نتوانسته انسان گرایی خشک و خشن آثار فرهادی را به نتیجه برساند. حالا همین جا باید آن را نقض کنیم و بگوییم: البته به استثنای لیلا حاتمی، همبازی او در فیلم جدایی.

داستان اصغر فرهادی درباره پدر و مادری در میانه فرایند طلاق شان ممکن است برای کارگردان یک اسکار سزاوارانه به ارمغان آورده باشد، اما بی تردید شخص لیلا حاتمی هم سزاوار یک اسکار دیگر بود. او نقش زنی را دارد که مشتاق فرار از قوانین ظالمانه کشورش است (هر جور و هر جا که شد)، و هنگامی که شوهرش با او کنار نمی آید، تصمیم می گیرد هر طور که شده این کار را انجام دهد. دادگاه مانع کار اوست، اما این فقط شروع مسائل آنهاست و زنی که استخدام شده تا به پدر مرد یاری کند، آن ها را وارد معضلاتی پیچیده و ناخوشایند می نماید .

حاتمی مرکز فرماندهی فیلم است، یک زن مصمم که می خواهد کنترل اطرافیان خود را در دست داشته باشد، حتی اگر آن ها نخواهند. او ناامید می گردد، اما هرگز آن را تا سطح هیستری ابراز نمی نماید. این خودداری مدیون بازی لیلا حاتمی است که با نگاه های ناامید و واکنش های ناراحت نماینده در دادگاه و سایر لحظاتی که دیگران به انواع مختلف متهمش می نمایند، کاراکتر را به سطحی متعالی ارتقا می دهد. در حقیقت او موتور محرکه خشم فیلم علیه سیستم است.