موزه ای که سرنوشت سرستون های ساسانی را تغییر داد - بیباپ

او با بیان این که در این فضای موزه ای آثاری از دوره های ساسانی و اشکانی و ازاره هایی که از تعدادی قاچاقچی از یک خانه قدیمی احتمالا در چهارمحال و بختیاری در سال های اخیر به دست آورده بودند، نیز در این فضا ساماندهی شده بود، می افزاید: همان سال (1383 - 1384) برای این سرستون ها، تعدادی پایه ستون از همدان گرفتیم و پایه ستون ها را ساختیم و در سال 1385 آن موزه موقت قبلی ایجاد و در سال 1386 تکمیل شد.

وی با اشاره به این که در سال های 1380 تا 1384 به عنوان مدیر پایگاه طاق بستان و بیستون این کار را آغاز کرده است، اضافه می کند: از زمانی که پرونده ثبت جهانی بیستون تکمیل شد مدیریت طاق بستان به سیامک خدیوی سپرده شد و در هر صورت موزه موقت سنگ در همان زمان تکمیل شد و در سال 1390 طی طرح ساماندهی اجرا شده در طاق بستان، این سرستون ها و پایه ستون ها و همه سنگ هایی که در آن جا به عنوان موزه موقت قرار داشتند، همگی به اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه منتقل می شوند و بخشی از این سنگ ها در یک سوله قرار می گیرند و دیگر سنگ ها - 12 سرستون قرار گرفته در موزه سرستون های طاق بستان - نیز در گنجینه میراث فرهنگی نگهداری می شوند.

مهدی آبادی با اشاره به حضور دوباره اش در طاق بستان به عنوان مدیر این مجموعه تاریخی از سال 1398، توضیح می دهد: با توجه به این که این سرستون ها سال ها در کنار طاق بستان قرار داشته اند و مردم نیز همیشه دنبال آن ها بودند، تصمیم گرفته شد تا این سرستون ها بار دیگر به طاق بستان برگردانده شوند که این اتفاق با مساعدت امید قادری - مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه اجرایی شد.

او با اشاره به ساخته شدن فضایی مسقف در بخش ورودی طاق بستان که در سال های 1393 به بعد و به مرور ساخته شده و شرایط نسبتا خوبی دارد، اضافه می کند: تصمیم گرفتیم تا این فضا را به همین موزه سرستون های ساسانی تبدیل کنیم، بنابراین بار دیگر سرستون ها را از گنجینه میراث فرهنگی که کسی آن ها را نمی دید به طاق بستان برگرداندیم و در بخش ورودی فضایی را برای آن ها درنظر گرفتیم.

او درباره این سرستون های تاریخی نیز این طور بیان می کند: حدود90 درصد سرستون ها متعلق به دوره خسرو دوم یا همان خسروپرویز هستند. آن ها از یک جای مشخصی پیدا نشده اند به عنوان مثال یکی از آن ها از محوطه وندرنی منطقه بیلوار در کامیاران کشف شده است.

وی اما شرایط سرستون های به دست آمده از مسجد جامع کرمانشاه را چندان مناسب نمی داند و با اشاره به این که سرستون هایی که در مسجد به کار رفته اند، چون در مسجد به کار رفته اند، همه نقش های آن پاک شده اند، توضیح می دهد: از 12 سر ستون قرار گرفته در این موزه؛ حدود چهار سرستون نقشی ندارند اما ردی از نقش های دوره ساسانی روی سرستون ها هست. اگر یک طرف رو به نمازگزار بوده، سمت دیگری که رو به دیوار بوده دیگر پاک نشده است. روی برخی از سرستون ها نیز نقش های جدیدی اجرا شده است اما هنوز نقش تصویر پادشاهی که حلقه قدرت به دست دارد یا روبان هایی که در کنار سر پادشاه بوده را هنوز در این سرستون ها داریم، به همین و بر اساس این علائم آن را متعلق به دوره ساسانی و مربوط به خسرو دوم می دانیم.

او قدیمی ترین سرستون های موجود را همان سرستون های بیستون که متعلق به خسرو دوم است، معرفی می کند و تاکید می کند: این سرستون ها را دمورگان و کسان دیگر در بیستون دیده اند که بعدا عماد الدوله آن ها را به طاق بستان منتقل کرده و در گزارش سیاحان بعدی در صحبت هایشان در این محوطه از آن ها نام برده اند، بنابراین از نظر زمانی مردم این سرستون ها را در طاق بستان دیده اند که قدیمی ترین آن متعلق به بیستون بوده است.

وی با اشاره به این که در بین این سرستون ها برخی تصویر آناهیتا در یک طرف و تصویر پادشاه خسرو دوم در طرف دیگر است، می افزاید: در برخی دیگر از سرستون ها، در یک طرف تصویر پادشاه و در طرف دیگر تصویر بهرام یا ورهرام نقش دارد. در واقع نقوش این سرستون ها به گونه ای است که در دو ضلع یک تصویر پادشاه و در ضلع دیگر تصویر یک ایزدبانو است و در دو طرف دیگر نقش ها و تصویرها و طراحی های هندسی یا گل و بوته دارند.

مدیر مجموعه تاریخی طاق بستان با اشاره به درجه اهمیت برخی سرستون ها که می توان گفت از نظر تازگی در کشف اهمیت بیشتری دارد، ادامه می دهد: یکی از سرستون ها از کنار رودخانه آبشوران از خاکروبه های مسجد جامع کرمانشاه به دست آمده است که متاسفانه در دوره ای بخش قاجاری مسجد جامع کرمانشاه را برای گسترش مسجد جدید و خیابان تخریب کردند که این سرستون در آن خاکروبه ها در کنار رودخانه کشف شد که یک طرف ورهرام و در طرف دیگر نقش خسرو پرویز است.

او اضافه می کند: به این دلیل آن سرستون از نظر متخصصان اهمیت دارد که عینا همان نقش سوارکاری که در پایین نقش طاق بستان و سرانجام طاق بزرگ واقع شده است، همان شخص را با همان لباس و زره بر تن آن تصویر کرده است و طرف دیگر آن نقش خسرو دوم است با همان لباس و تزیینات. یعنی گویا عینا بخش بزرگی از طاق بزرگ طاق بستان را در این سرستون ها می بینیم.

ایسنا، مهدی آبادی با اشاره به این که برخی از سرستون هایی که از نقاط دیگر کرمانشاه به دست آمده اند شرایط چندان مناسبی نداشته اند، تاکید می کند: به نظر می رسد داخل برخی از آن سرستون ها را خالی کرده و برای کوبیدن باروت استفاده می کردند و برخی دیگر به عنوان آبشخور حیوانات مورد استفاده بوده است. در واقع هر کدام از سرستون ها داستان های مختلفی دارند که با ایجاد موزه، قرار است داستان آن ها گفته شود و به نمایش در آید و بازدیدکنندگان درباره هر کدام از این آثار با دقت بیشتری اطلاعات به دست آورند.